خوشنویسی در ایران

قبل از اسلام در ایران خطوط مختلفی مانندمیخی،پهلوی واوستایی رایج بود ولی پس از ظهوراسلام ایرانیان الفبا و خطوط اسلامی را پذیرفتند. در ایران پس از فتح اسلام، خطّاطی به شیوهٔ نسخ وجود داشت. در پرتو حمایت ابوبکربن سعدزنگی در فارس، ده‌ها نسخه قرآن خطی به وجود آمد. در زمان حکومت ایلخانیان به دلیل نفوذچینی هاومغول هااوراق مذهب کتاب‌ها نخستین بار با نقش‌های تزیینی زینت یافت. در زمان حکومت تیموریان در ایران، خط و خوشنویسی به اوج کمال خود رسید.میرعلی تبریزی ا ترکیب خط نسخ و تعلیق، خط نستعلیق را بنیان نهاد. مشهورترین خطاط قرآن در این دوره بایسنقرمیرزابود. و بزرگترین استادنستعلیق‌نویس در طول تاریخ میرعمادحسنی بود.

اوایل قرن هفتم خط تعلیق که ترسل نیز نامیده می‌شد از ترکیب خطوط نسخ و رقاع به وجود آمد که بیشتر به عنوان خط تحریر برای نوشتن نامه‌ها و فرمان‌های حکومتی بکار می‌رفت. این خط حدود یکصد سال دوام داشت. تعلیق راخواجه تاج سلمانی قانونمند کرد. که بعدها به وسیله خواجه عبدالحی منشی استرآبادی بدان قواعد و اصول بیشتری بخشیده شد. خط تعلیق دارای دوایر زیاد، حروف مدور و قابلیت بسیاری در ارائهٔ ترکیب‌های متنوع است و بیشتر در بین کسانی رواج داشته که از نظر سواد و میزان آشنایی با خط در سطح بالایی بوده‌اند. از این رو این خط به‌تدریج کاربرد خود را از دست داد. خط تعلیق را می‌توان نخستین خط کاملا ایرانی دانست.

دومین خط ایرانی در قرن هشتم توسط میرعلی تبریزی (۸۵۰ ه‍. ق) از ترکیب و ادغام دو خط نسخ و تعلیق شکل گرفت و به‌نام نسختعلیق نامیده شد که در اثر کثرت استفاده به نستعلیق تغییر پیدا کرد. این خط بسیار مورد اقبال واقع شد و موجب تحول عظیمی در هنر خوشنویسی گردید. نستعلیق حدود یک دانگ سطح و مابقی آن دور است. (یک ششم حرکت‌های مستقیم و پنج ششم حرکت‌های مدور دارد.) در میان خطوط ایرانی و عربی، خط نستعلیق به‌گواه آثار آفریده شده به‌عنوان زیباترین خط و برتر از خطوط اسلامی شناخته شده و آن را «عروس خطوط اسلامی» نامیده‌اند. نستعلیق در دوره تیموری کامل‌تر شد و در دوران صفوی به اوج رسید که سر آمد همه خوشنویسان میرعماددر این دوره ظهور کرد. همزمان به هندوعثمانی راه یافت و خوشنویسان بزرگی به ویژه در هند در این عرصه خوش درخشیدند. در ایران پس از یک دوره رکود دوباره در دوران قاجارآثار درخور توجهی از نستعلیق پدیدار گشت.نمونه تحلیلی خط طغری مربوط امضاسلطان محموددوم پادشاه عثمانی در اواسط قرن یازدهم سومین خط خالص ایرانی، یعنی شکسته نستعلیق به دست مرتضی قلی خان شاملو حاکم هرات با تغییر دادن خط نستعلیق ابداع شد. علت پیدایش آن را می‌توان به سبب نیاز به تندنویسی و راحت‌نویسی در امور منشی‌گری و بیش از آن ذوق و خلاقیت ایرانی دانست.همانطوری که بعد از پیدایش خط تعلیق، ایرانیان به‌خاطر سرعت در کتابت،شکسته تعلیق آن‌را نیز بوجود آوردند. خط شکسته نستعلیق به‌دست میرزاشفیعاهراتی کاملتر شد و درویش عبدالمجیدطالقانی قواعد جدیدی برای آن وضع کرد و آن‌را به کمال رساند. درویش عبداالمجید شکسنه نستعلیق را به جایی رساند که میرعماد در نستعلیق انجام داده بود.در دوره معاصر نیز ابداعات جدیدی در خوشنویسی اسلامی صورت گرفت که از نمونه های آن میتوان به خط معلی ابداع شده توسط حمید عجمی و خط سبحان ابداع شده توسط سبحان مهردادمحمدپور اشاره کرد.

نظرات 0 + ارسال نظر
امکان ثبت نظر جدید برای این مطلب وجود ندارد.